Faalangst

Faalangst

In onze praktijk zien wij regelmatig kinderen die worden belemmerd door faalangst. Ook tijdens een IQ-test kan faalangst belemmerend zijn. Kinderen durven bijvoorbeeld niet te raden, omdat ze bang zijn om een fout te maken. Kinderen kunnen antwoorden gaan vermijden door bijvoorbeeld negatief gedrag te laten zien of verhalen te gaan vertellen of even een plaspauze in te lassen. Daarnaast zien we kinderen die emotionele uitbarstingen hebben of blokkeren tijdens een IQ-test, omdat ze een antwoord niet denken te weten. Dit heeft uiteraard effect op de resultaten. Wanneer je de signalen van faalangst kent, kun je hier op inspringen tijdens de IQ-test. Op enkele momenten is de faalangst echter zo belemmerend dat er eerst begeleiding op de faalangst moet worden ingezet, voordat er een IQ-test kan worden afgenomen.

Wat is faalangst?

Wie het woord faalangst in de Van Dale opzoekt, komt de volgende uitleg tegen: faalangst is de vrees om tekort te schieten. In andere woorden, iemand met faalangst is bang om fouten te maken, dingen niet goed genoeg te doen en dus te falen. Nu zal je misschien denken, "ja, dat heeft iedereen toch wel eens?". Dat klopt, de meeste mensen herkennen dit gevoel en zijn wel eens bang om tekort te schieten. In onze praktijk spreken we dan ook pas van faalangst, wanneer de angst een langere tijd aanwezig is, de dagelijkse gang van zaken belemmert en de ontwikkeling van de persoon en zijn/haar omgeving in de weg staat.

Hoe ontstaat faalangst?

Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar faalangst en de onderliggende oorzaken. De attributie theorie van Weiner verklaart waardoor faalangst ontstaat. Het proces waarin iemand bepaalt welke oorzaak er wordt toegeschreven aan een situatie, wordt attributie genoemd. Vanuit de attributie theorie wordt gezien dat de mate waarin een persoon het gevoel heeft dat hij/zij controle heeft over de situatie, een belangrijke rol speelt bij het ontwikkelen van faalangst. In het Engels heet dit de "locus of control" en wordt er een verdeling gemaakt tussen interne en externe factoren waaraan iemand succes of falen in een situatie kan toeschrijven.

Hoogbegaafdheid en faalangst

Bij hoogbegaafde kinderen, jongeren en volwassenen zien wij in de praktijk ook regelmatig faalangst. Deze wordt, net als bij anderen, veroorzaakt en in stand gehouden door bovenstaande oorzaken. Bij hoogbegaafdheid zien we echter dat bepaalde interne factoren zoals de intellectuele, beeldende en emotionele intensiteit, het risico op faalangst vergroten en in stand kunnen houden. De intellectuele intensiteit zorgt voor een hoge interne lat waar de hoogbegaafde steeds aan wil blijven voldoen. Hierdoor kan een hoogbegaafde al snel het gevoel hebben te falen, ondanks dat dit wellicht niet het geval is in de ogen van buitenstaanders. De beeldende intensiteit zorgt ervoor dat de hoogbegaafde zich goed kan voorstellen op welke manieren het allemaal mis kan gaan, wat anderen allemaal wel niet zullen denken en wat de consequenties zullen gaan zijn. De emotionele intensiteit is ook deels verantwoordelijk voor bovenstaande gedachten en voegt daar tot slot de nodige dosis aan hevige emoties aan toe, waardoor de hoogbegaafde bang wordt om te falen. Daarnaast zorgt de emotionele intensiteit ervoor dat hoogbegaafden goed aanvoelen wat de verwachtingen van hun omgeving zijn. Ze leggen de lat zelf hoog en willen vaak ook graag voldoen aan de verwachtingen die anderen hebben.

Faalangst herkennen

Komt dit alles je bekend voor? Wellicht herken je inmiddels jezelf, je partner, een van je kinderen, een leerling op school of iemand anders. Twijfel je nog? Bekijk dan eens onderstaand lijstje:

• Heeft buikpijn/hoofdpijn/voelt zich niet lekker, vlak voor een prestatiemoment zoals een toets, presentatie etc.
• Reageert emotioneel wanneer iets niet lukt. Wil bijvoorbeeld de spullen van tafel vegen of heeft een huilbui of woedeaanval.
• Probeert onder taken uit te komen die hij/zij lastig vindt. Zegt bijvoorbeeld iets niet interessant te vinden of bedenkt een ander excuus.
• Neem gerust Contact